به حرکات غیر ارادی و ریتمیک چشمی گفته می شود که دارای یک فاز رفت و یک فاز برگشت است. این حرکات افقی، عمودی یا چرخشی هستند.
هدف اولیه از بررسی چشمی این بیماران، تشخیص موارد اکتسابی است که به علت یک اختلال سیستم عصبی ایجاد شده و باید بلافاصله بررسی ها و اقدامات لازم درمانی صورت گیرد. اما در بیشتر افرادی که نیستاگموس دارند، این مشکل مادرزادی است (که یا حسی است یا حرکتی). نیستاگموس حسی بر روی یک بیماری زمینهای چشم (با کاهش شدید بینایی از ابتدای تولد) ایجاد می شود. از جمله این بیماری ها می توان کاتاراکت (آب مروارید) وگلوکوم مادرزادی، آلبینسیم، اختلالات مادرزادی شبکیه و عصب بینایی را نام برد.در نیستاگموس حرکتی اختلال چشمی دیگری وجود ندارد و این بیماران از قدرت بینایی خوبی برخوردار هستند.
تشخیص و درمان
علامت اصلی همان حرکات ریتمیک است که در اغلب موارد با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص است. در برخی بیماران وجود وضعیت غیرطبیعی سر جبرانی برای قرار گرفتن در وضعیتی است که کمترین میزان نیستاگموس وجود دارد. در برخی از بیماران ممکن است همزمان با نیستاگموس، انحراف چشم نیز وجود داشته باشد.
علاوه بر علایم فوق، در موارد حسی سایر علایم بیماری زمینه ای چشمی نیز قابل تشخیص هستند. در مواردی که شک به بیماری زمینه ای سیستم عصبی وجود دارد، بررسی های لازم در این زمینه باید انجام شده و کودک سریع تر به متخصص مغز و اعصاب معرفی شود.
در بیماران مبتلا به نیستاگموس در صورت وجود مشکلات زمینه ای چشمی قابل حل، در ابتدا باید آن ها را درمان کرد و در صورت وجود عیب انکساری باید آن را اصلاح کرد. برای درمان نیستاگموس می توان از عینک های منشوری سود برد. درمان جراحی نیستاگموس به منظور اصلاح وضعیت غیر طبیعی سر، اصلاح انحراف چشم احتمالی همراه و کاهش شدت و دامنه نیستاگموس است که انواع مختلف روش های جراحی برای این منظور وجود دارد. باید توجه داشت که هیچ کدام از روشهای فوق قادر به از بین بردن کامل نیستاگموس نیستند.